دکتر یوسف قرضاوی /مترجم: احمد نعمتی
سؤال_ حکم کسی که در ماه رمضان روزهدار باشد و مرتکب گناهانی مانند: غیبت، دروغ، نگاه شهوانی به نامحرم، و ... بشود، چیست؟ آیا روزه او صحیح است؟ یا اینکه با ارتکاب منین معاصی، روزهاش باطل می شود؟
جواب: روزه سودمند ومقبول آن است که نفس را پیراسته گرداند، و اراده شخص را در جهت کارهای نیک نیرو بخشد، و تقوای مذکور در این آیه را ببار آرد:{ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ} { اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! بر شما روزه واجب شده است ، همان گونه كه بر كساني كه پيش از شما بوده‌اند واجب بوده است ، تا باشد كه پرهيزگار شويد.} بقره/183
بر شخص روزهدار واجب است که از هر گونه کردار و رفتاری که با روزه منافات داشته باشد خودداری کند؛ مبادا بهره وی از روزه فقط تشنگی و گرسنگی و محرومیت باشد. در حدیث آمده است که : {روزه به مثابه سپر است [در مقابل دوزخ یا گناهان]؛ چون یکی از شما روزهدار باشد، باید ناسزا نگوید و فریاد نکشد و با کسی درگیر نشود؛ و اگر کسی او را دشنام داد و با او سر جنگ داشت، باید بگوید: من روزه دارم.}( صحیح بخاری و صحیح مسلم.)
و نیز پیامبر می فرماید:{ ای بسا روزهداری که از روزهداریش جز گرسنگی بهرهای عاید او نمی گردد، و ای بسا شب زندهداری که از شب زندهداریش جز خستگی بهرهای ندارد.}(نسائی، ابن ماجه، حاکم نیز گفته است: بنا به شرط بخاری صحیح است.)
و نیز پیامبر می فرماید:{ کس که سخن دروغ و عمل به آن را ترک کند، باید بداند که خداوند متعال نیازمند آن نیست که خوردن و آشامیدن خود را ترک کند.}
ابن عربی گفته است: مقتضای این حدیث آن است که از روزهداریاش ثوابی نمی برد؛ به این معنا که د رمیزان عمل، ثواب روزه در برابر دروغ گفتن و آنچه همراه آن بیان شد، وزنی ندارد.
ابن حزم معتقد است، همانگونه که خوردن و آشامیدن روزه را باطل می کند، این گونه گناهان نیز روزه را باطل می کنند. و از بعضی اصحاب و تابعین نیز چنین برداشتی روایت شده است.
ما، اگر چه قائل به رأی ابن حزم نیستیم؛ ولی بر این باوریم که این گناهان ثمره روزه را فاسد می کنند، به همین خاطر، سلف صالح، همانطور که نسبت به خودداری از خوردن و نوشیدن اهتمام ورزیدهاند، نسبت به خودداری از حرام و یاوه گویی و سخنان لغو نیز اهتمام خاصی داشتهاند.
عمر رض) می گوید:( روزه فقط خودداری از خوردن و نوشیدن نیست؛ بلکه اجتناب از دروغ و باطل و یاوه گویی نیز می باشد.) و از علی (رض) نیز روایتی با همین مضمون آمده است. از جابر روایت شده که می گفت:(هر گاه روزه گرفتید، باید گوش شما و چشم شما و زبان شما از دروغ و گناهان دیگر روزهدار باشد، از اذیت و آزار خدمتکار و زیردست دوری گزینید، و در حالت روزهداری وقار و متانت خود را حفظ کنید، مبادا ایام افطار شما با ایام روزهداری شما مساوی باشند!.) ابوذر به طلیق بنقیس می گفت): وقتی روزه گرفتی، در حد توان خود را محفوظ بدار!). طلیق نیز هرگاه روزه می گرفت،داخل منزل می شد، و جز برای نماز بیرون نمی رفت. ابوهریره و یاران او هرگاه روزه می گرفتند، در مسجد می نشستند و می گفتند: روزه خود را پاک و پیراسته می داریم. و از میمون بن مهران نیز روایت شده است که می گفت: نازل ترین سطح روزه امساک از خوردن و آشامیدن است.)
به هر حال، روزه اجر و پاداش خاص خود را دارد؛ و غیبت و دروغ و مانند آن نزد خداوند مجازات و کیفری خاص خود را دارند. { وَكُلُّ شَيْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ } { و هر چيز در نزد او به مقدار و ميزان است ( و از اندازه معيّن و حساب مشخّص برخوردار است.) } رعد/8
{ لَّا يَضِلُّ رَبِّي وَلَا يَنسَى } { پرودگار من به خطا نمي‌رود ( و لذا چيزي از قلم او نمي‌افتد ) و فراموش نمي‌كند ( و بنابراين ، چيزي از ياد او نمي‌رود . مطمئنّاً روزي جزا و سزاي ايشان به تمام و كمال داده مي‌شود.)} طه/52
با تأمل در این حدیث نبوی و دقت در محاسبه پروردگار در قیامت، جواب کافی را راجع به این سوال و دو سوال قبلی را خواهید یافت. امام احمد و ترمزی از عایشه (رض) روایت کردند که گفته است: یکی از اصحاب نزد رسول خدا (ص) نشست و گفت: ای رسول خدا، من دو برده زر خرید دارم که با من لجبازی، و از من نافرمانی می کنند؛ و من به خاطر این رفتارشان آنان را مورد ضرب و شتم قرار می دهم. وضعیت من در روز قیامت چگونه است؟ پیامبر فرمود:{ خیانت و نافرمانی و تکذیب آنان نسبت به تو با مجازات و تنبیه تو نسبت به آنان محاسبه می شود؛ اگر مجازات تو کمتر از گناهان و نافرمانی آنان باشد، تو بر آنان برتری داری، و اگر مجازات تو به اندازه کناهان و نافرمانی آنان است سود و زیانی متوجه تو نمی شود، و اگر مجازات تو بیشتر از گناهان و نافرمانی آنان باشد به اندازه آن اضافه که بر گردن تو باقی مانده، تو قصاص و مجازات خواهی شد.)
در این هنگام مرد سؤال کننده نزد پیامبر به گریه و زاری افتاد، پیامبر (ص) فرمود:{ چرا این مرد قرآن را نمی خواند که خداوند می فرماید: { وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ } { و ما ترازوي عدل و داد را در روز قيامت خواهيم نهاد ، و اصلاً به هيچ كسي كمترين ستمي نمي‌شود ، و اگر به اندازه دانه خردلي ( كار نيك يا بدي انجام گرفته ) باشد ، آن را حاضر و آماده مي‌سازيم ( و سزا و جزاي آن را مي‌دهيم ) و بسنده خواهد بود كه ما حسابرس و حسابگر ( اعمال و اقوال شما انسانها ) باشيم . } انبیاء/47
مرد گفت: (ای پیامبر خدا! جز جدایی از این بردگان هیچ چیز برای من بهتر نیست؛ اینک شما گواه باش که همه آنان در راه خدا آزاد باشند! )
____________________________________
منبع: دیدگاههای فقهی معاصر (1)
مؤلف: د. یوسف قرضاوی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر